Ebeveyn Tutumları ve Çocuk Ruh Sağlığı Arasındaki İlişki
Anne ve babalık stilleri açısından yapılan çalışmalarda, otoriter ebeveynlerin çocukları üzerindeki olumsuz etkileri olduğu ortaya koyulmuştur. Ayrıca, otoriter tutumda olan ebeveynlerin çocukları günlük faaliyetlerde çekingen ve isteksiz davranışlar sergilerken, kendilerini iyi ifade edememekte ve saldırganlık eğilimleri yüksek iken, benlik saygıları düşüktür. Ayrıca, bu çocukların arkadaşlarıyla iletişim kurma konusunda utangaç ve çekingen oldukları tespit edilmiştir. Ebeveynlerin izin verici tutumu, çocuğun dürtüsel, bencil ve sosyal uyumu düşük bir kişilik geliştirmesine yol açabilmektedir. 8-9 yaş arası çocuklarda ebeveynlerinin aşırı koruması, düşük başarı motivasyonu, benmerkezci düşünceye ve dürtüselliğe yol açabilir. Ebeveynlerin izin verici bir tutum sergilediği durumlarda çocukların olgun davranışlarda bulunmadıkları, dürtülerini kontrol edemedikleri ve bağımlı hale geldikleri gözlemlenmektedir. Otoriter ve izin verici ebeveynlik tarzları farklı görülse de her iki aileden gelen çocukların öz kontrolü diğer gruptaki çocuklara göre daha zayıftır. Ancak hoşgörülü ebeveynlerin çocukları, otoriter ebeveynlerin çocuklarına göre daha olumlu bir duygusal duruma sahiptir ve bu çocuklar hayat doludur.
Demokratik anne-baba tutumlarıyla yetişen çocuklar; kendine güveni yüksektir, bağımsız, proaktif ve sorumluluk bilincindedir. Çocuğun kararlarını kendisinin vermesine ve kendini gerçekleştirmesine destek olmaktadır. Ayrıca yüksek motivasyona sahip bireyin başarılı olmasına destek olurlar. Bu çocuklar, dışadönük, enerjisi yüksek ve bağımsız bir kişilik geliştirler. Demokratik anne-baba tutumlarıyla yetiştirilen çocukların gelişimi olumlu ve sosyal açıdan uyumludur. Duygu düzenlemenin başarılı olduğu görülmektedir. Çocuğun gelişimine en uygun yetiştirilme tutumu demokratik ebeveyn tutumudur. Demokratik anne-babaların çocuklarının kendilerini ifade edebildikleri, bağımsız hareket edebildikleri, arkadaşlarıyla iyi anlaşabildikleri ve anne-babalarıyla iş birliğine açık oldukları tespit edilmiştir. Bu çocukların sosyal ve entelektüel olarak daha aktif oldukları ve yüksek başarı motivasyonuna sahip oldukları da bulunmuştur. Yapılan araştırmalarda, demokratik ailenin çocukları, sosyal gelişim, özsaygı ve ruh sağlığı gibi alanlarda hoşgörülü veya otoriter ailenin çocuklarına göre daha yüksek puan aldığı gözlemlenmektedir.
Anne-babanın aşırı korumacı tutumu çocuğun özerk düşünme ve özgüven gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir. Çocuğun bağımlı olmayan kişilik sergilemesine, bağımsızlaşmasına ve kendi davranışlarını kontrol etmesine engel olabilir. Ayrıca çocuğun sosyal uyumunu da olumsuz etkiler. Anne-babanın aşırı koruyucu tutumu nedeniyle çocukta bağımlı, güvensiz, inatçı, aşırı otoriter ve sorumluluk bilinci düşük bir kişilik gelişebilmektedir. Kısacası, otoriter ebeveynlik tarzı çocuğun içe dönük, utangaç ve agresif bir kişilik geliştirmesine yol açarak sosyal ilişkilerini olumsuz etkileyebilmektedir. Ebeveynlerin aşırı korumacı tutumları 5 yaşındaki çocukların duygu düzenleme becerilerini olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Anne-babanın demokratik tutumu çocuğun sosyal-duygusal gelişimi hususunda olumlu yönde etkide bulunur. Çocuklar bu tür tutumla yetiştirildiklerinde duygu düzenleme konusunda başarılı olabilmektedirler. Ebeveynlerinin tutumları çocuğun sosyal-duygusal gelişimine katkı sağlamaktadır.
Klinik Psikolog Ceyda Bengi Şimşek